Ekumeniczna praca kobiet w Polsce związana jest z Polską Radą Ekumeniczną. Powstający na początku ubiegłego stulecia ruch ekumeniczny, mający na celu pojednanie chrześcijan, przenikał do naszego kraju, a organizacyjne formy zaczął przybierać w okresie II wojny światowej i okupacji.

Trudna wówczas sytuacja egzystencjalna zbliżyła do siebie wyznawców różnych Kościołów. Od 1940 roku odbywały się w Warszawie konspiracyjne zebrania ekumeniczne duchownych kilku wyznań chrześcijańskich, którzy widzieli potrzebę pojednania i wspólnego świadczenia o Chrystusie. Byli wśród nich przedstawiciele z następujących Kościołów: Ewangelicko-Augsburskiego, Ewangelicko-Reformowanego, Metodystycznego, Ewangelicznych Chrześcijan, Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, który w 1951 r. zmienił nazwę na Kościół Polskokatolicki i Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Razem około 20 osób.

Pod koniec 1942 roku ukonstytuowała się Tymczasowa Rada Ekumeniczna, w skład której wchodzili personalnie przedstawiciele poszczególnych wyznań. Właściwe ukonstytuowanie się Polskiej Rady Ekumenicznej, która w pierwszych latach po wojnie używała nazwy Chrześcijańska Rada Ekumeniczna, nastąpiło w Warszawie 15 listopada 1946 roku z udziałem 46 delegatów reprezentujących dwanaście wyznań. Wtedy też przyjęto statut (tymczasowy) i wybrano władze. Prezesem został ks. Zygmunt Michelis, duchowny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Władze państwowe zatwierdziły Statut Polskiej Rady Ekumenicznej 26 sierpnia 1958 roku i wówczas ekumeniczna organizacja uzyskała osobowość prawną. Statut zmieniany i zatwierdzany był dotąd trzy razy (15 kwietnia 1967 r., 20 września 1996 r., 27 maja 2002 r.).

Do prowadzenia określonych zadań, lub prac Polska Rada Ekumeniczna powołuje komisje. Liczba i nazwy tych komisji ulegają ciągłym zmianom. Pod koniec lat 60. XX wieku działała m.in. Komisja Wychowania Chrześcijańskiego, w skład której wchodziły cztery Sekcje: Młodzieży, Szkół Niedzielnych, Kobiet i Ewangelizacyjna. Przewodniczący tej Komisji, ks. dr Tadeusz Wojak (ew.-aug.) w sprawozdaniu za 1971 rok napisał: "Praca Komisji Wychowania zmierza do ukształtowania i umocnienia chrześcijańskiej postawy członków naszych Kościołów. Ponieważ wszystkie Kościoły ponoszą za to odpowiedzialność, mogą one działać wspólnie, chociaż różnią się nauką, tradycją historyczną i typem pobożności. W ten sposób pogłębia się poczucie wspólnoty i realizuje się założenia ruchu ekumenicznego. Środkami do pracy są: Słowo Boże, modlitwa, świadectwo chrześcijańskiego życia. Biorąc pod uwagę, że pracujemy w określonych warunkach historycznych powinniśmy uwzględnić szczególne potrzeby obecnej chwili. Chodzi o wychowanie typu chrześcijanina, który umiałby zająć stanowisko wobec problemów współczesnego świata i uczestniczyć w ich rozwiązaniu. Praca ta jest stopniowana w poszczególnych sekcjach: podstawowe znaczenie ma działalność ewangelizacyjna, zmierza ona bowiem do budzenia i pielęgnowania życia wewnętrznego, praca w szkołach niedzielnych jest zastosowaniem tych osiągnięć wśród dzieci. Sekcja Młodzieży przenosi sprawę do kół młodego pokolenia. Na tych dwóch etapach chodzi o budowanie chrześcijańskiego życia. Praca kobiet powinna je utrwalać, umacniać i rozwijać." 1/

Ramowy program działania Sekcji Kobiet obejmował następujące punkty: szerzenie myśli ekumenicznej; pielęgnowanie serdecznych siostrzanych stosunków wśród członkiń Kościołów zrzeszonych w PRE; stawianie w świetle Słowa Bożego problematyki współczesnego życia kobiety - chrześcijanki w rodzinie, w pracy zawodowej oraz w służbie dla Kościoła; przysposabianie aktywistek, oddanych sprawie ekumenicznej do działalności na terenie miejscowych oddziałów PRE, celem zainteresowania jak najszerszego ogółu niewiast sprawą ekumenii. Program ten w ciągu następnych lat został też poszerzony o kontakty zagraniczne i współpracę z międzynarodowymi organizacjami kobiet. Sekcja Kobiet na początku lat 80. ub. wieku wyodrębniła się z Komisji Wychowania Chrześcijańskiego i zaczęła funkcjonować jako Komisja Pracy Kobiet, a od 1990 roku jako Komisja Kobiet Polskiej Rady Ekumenicznej. Funkcję przewodniczącej Sekcji, a następnie Komisji Kobiet pełniły, w wyszczególnionych niżej okresach, panie z różnych Kościołów:

1967-1970 Maria Gawlasowa (Kościół Ewangelicko-Augsburski),
1971-1974 Luba Pawlikowa (Kościół Chrześcijan Baptystów),
1975-1976 Halina Kusowa (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny),
1977-1983 Barbara Narzyńska (Kościół Ewangelicko-Augsburski),
1984-1986 Kinga Stawikowska (Kościół Ewangelicko-Reformowany),
1987-1989 Pelagia Jaworska (Kościół Starokatolicki Mariawitów),
1990-1992 Małgorzata Platajs (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
              i Kinga Stawikowska (Kościół Ewangelicko-Reformowany),
1993-1996 Maria Skóra (Kościół Starokatolicki Mariawitów),
1996-2001 Joanna Kamińska (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny).

Od 11 lutego 2002 roku przewodniczącą jest Ewa Walter (Kościół Ewangelicko-Augsburski). Według obowiązującego statutu PRE, Prezydium powołuje Komisje, ustala ich liczbę i skład osobowy. Do Komisji Kobiet należą przedstawicielki delegowane przez zwierzchników wszystkich Kościołów członkowskich (Prawosławnego, Ewangelicko-Augsburskiego, Starokatolickiego Mariawitów, Polskokatolickiego, Ewangelicko-Reformowanego, Ewangelicko-Metodystycznego, Chrześcijan Baptystów).

Komisja Kobiet na swym posiedzeniu dnia 11 lutego 2002 roku wybrała ze swego grona, na pięcioletnią kadencję, zarząd. Przewodniczącą została Ewa Walter z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (która jest jednocześnie przewodniczącą Krajowego Komitetu Światowego Dnia Modlitwy), wiceprzewodniczącą Joanna Kamińska z Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, sekretarzem Małgorzata Zielińska z Kościoła Chrześcijan Baptystów.

Zarząd PRE na posiedzeniu 25 lutego 2002 roku przyjął do wiadomości wyniki wyborów i sugerował, by praca w Komisjach odzwierciedlała problemy, którymi żyją na co dzień Kościoły członkowskie, aby dochodziło do wymiany doświadczeń i spraw, które są przedmiotem troski w polskiej ekumenicznej społeczności. Aby dopomóc Komisjom w realizacji tego zadania i usprawnić kontakt z Zarządem postanowiono prace wszystkich Komisji otoczyć szczególną opieką i przydzielić im opiekunów. Opiekę nad Komisją Kobiet powierzono ks. bp. M. Włodzimierzowi Jaworskiemu, Biskupowi Naczelnemu Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.

Posiedzenia Komisji, które mają miejsce w siedzibie Polskiej Rady Ekumenicznej w Warszawie przy ul. Willowej 1, zwołuje przewodnicząca. Odbywają się one kilka lub kilkanaście razy w roku, w zależności od potrzeby przekonsultowania spraw związanych z korespondencją krajową i zagraniczną, współpracą z różnymi organizacjami, przygotowywaniem spotkań regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych oraz przydzieleniem poszczególnym członkiniom konkretnych zadań. Bywają też zebrania poświęcone pogłębianiu wzajemnych znajomości i przyjaźni, przebiegające w serdecznej, modlitewnej atmosferze.

Integralną częścią działalności Komisji Kobiet jest organizowanie nabożeństwa Światowego Dnia Modlitwy w pierwszy piątek marca. Istnieje ścisła współpraca z Krajowym Komitetem ŚDM, który - choć organizacyjnie i personalnie działa w strukturze Komisji Kobiet PRE - reprezentuje większą liczbę wyznań (w tym Kościół Rzymskokatolicki) na płaszczyźnie międzynarodowej ruchu Światowego Dnia Modlitwy Kobiet.

Komisja Kobiet należy od 1989 roku do Europejskiego Forum Kobiet Chrześcijańskich. Wydelegowane panie uczestniczą w różnych spotkaniach zagranicznych i zapoznają kobiety polskie z programami i działalnością tej organizacji.

Poszerzaniu kręgu kobiet zainteresowanych pracą ekumeniczną i wyłanianiu aktywistek dobrze służą organizowane od 1971 roku ogólnopolskie ekumeniczne konferencje kobiet. Odbywają się one, za wyjątkiem przerwy w latach 1977-1984, prawie co roku. Na miejsce konferencji wybierane są ośrodki poszczególnych Kościołów, aby uczestniczki miały możliwość poznać specyfikę danego wyznania. Usytuowanie tych ośrodków w różnych regionach kraju uatrakcyjnia pobyt, bo daje sposobność dostrzeżenia niepowtarzalnego piękna wielu zakątków ojczystej ziemi.

Komisja Kobiet ustala temat i hasło każdej konferencji, opracowuje program, zaprasza prelegentki (niekiedy i prelegentów) oraz gości z zagranicy. Najczęściej organizowane są trzydniowe spotkania - od piątku do niedzieli - ponieważ w dni wolne od pracy jest zwykle więcej uczestniczek.

Wiodącym hasłem ekumenicznych ogólnopolskich konferencji organizowanych przez Komisję Kobiet jest najczęściej cytat biblijny lub myśl podana w tytule liturgii ŚDM. W związku z wielostronną działalnością Komisji, program tych spotkań uwzględnia zawsze tematy związane ze ŚDM i Forum.

Poniższy wykaz zawiera terminy, lokalizację, hasła i tematy poszczególnych konferencji oraz nazwy Kościołów będących gospodarzami tych spotkań.

EKUMENICZNE KONFERENCJE KOBIET

marzec 1968 w Klarysewie (pierwsza ekumeniczna konferencja niewiast)2/
25 - 27 maja 1971 w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Praca wasza nie jest daremna"
9 - 11 października 1972 w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Rola kobiety i jej znaczenie w życiu religijnym Kościoła"
12 - 14 września 1974 w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Bądźcie czynicielami Słowa"
23 - 25 października 1975 w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Jak wyznawać Chrystusa dziś"
21 - 23 października 1976 r. w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Kobieta chrześcijanka w dzisiejszym świecie"
11 - 13 kwietnia 1986 r. w Warszawie (Kościół Ewangelicko-Reformowany)
hasło: "Zasadźcie dobre drzewo" Mt 12,33
temat: "Organizacja pracy kobiet w Kościele"
25 - 27 września 1987 w Łodzi (Kościół Starokatolicki Mariawitów)
"Wzrastajcie w Panu"
25 - 27 października 1988 w Poznaniu (Zjednoczony Kościół Ewangeliczny)
hasło: "Jako Marie i Marty"
temat: "Rola kobiety chrześcijanki we współczesnym świecie"
17 - 19 października 1989 w Wapienicy (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
"Potrzebuje cię Chrystus"
18 - 21 października 1990 w Chełmie Lubelskim (Kościół Chrześcijan Baptystów)
"Chronos i Kairos"
19 października 1991 w Łodzi (Kościół Starokatolicki Mariawitów)
"Światowy Dzień Modlitwy"
25 - 27 września 1992 w Sorkwitach (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
"Lud Boży narzędziem uzdrowienia"
24 - 26 września 1993 w Klarysewie (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny)
"Idź, zobacz, działaj"
30 września - 2 października 1994 w Łodzi (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
"Kto jest twoją rodziną?"
29 września - 1 października 1995 w Zelowie k. Łodzi (Kościół Ewangelicko-Reformowany)
"Bóg wzywa nas do odpowiedzi"
9 - 11 listopada 1996 w Wapienicy k. Bielsko-Białej (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
"Czegokolwiek nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych"
7 - 11 listopada 1997 w Zelowie k. Łodzi (Kościół Ewangelicko-Reformowany)
"Nowe doświadczenia"
13 - 15 listopada 1998 w Wapienicy k. Bielska-Białej (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
hasło: "Gdzie są dwaj lub trzej zgromadzeni w Imię Moje, tam jestem pośród nich" (Mt 18, 20)
temat: "Sytuacja kobiet w Polsce - prawo a rzeczywistość. Nasze możliwości działania".
19 - 21 listopada 1999 w Konstancinie "Tabita" (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
"Przyjaciel zawsze okazuje miłość" (Prz. S. 17, 17)
24 - 26 listopada 2000 w Konstancinie "Tabita" (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
hasło: "Wielbi dusza moja Pana" (Łuk. 1, 46)
temat: "Wkład polskich chrześcijanek w budowanie duchowości zjednoczonej Europy"
9 - 11 listopada 2001 w Konstancinie "Tabita" (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
hasło: "Znam uczynki twoje, żeś ani zimny, ani gorący. Obyś był zimny albo gorący!" (Ap 3, 15)
temat: "Nie bądź obojętny wobec przemocy - zaangażuj się i Ty"
22 - 24 listopada 2002 w Płocku (Kościół Starokatolicki Mariawitów)
"Czy chrześcijanki kształtują przyszłość Europy?"
28 - 30 listopada 2003 w Wapienicy k. Bielsko-Białej (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
hasło: "Po tym wszyscy poznają, że jesteście moimi uczniami, jeśli będziecie się wzajemnie
miłowali" (J 13, 35).
temat: "Nasze zobowiązania wynikające z Karty Ekumenicznej dla Europy"

Od początku swego istnienia Komisja Kobiet zabiegała, aby zainteresować pracą ekumeniczną jak najszersze grono kobiet w całym kraju. Bardzo intensywne starania poczyniono w 1984 r., aby w każdym Oddziale Polskiej Rady Ekumenicznej, których jest 15 na terenie całego kraju, powstała ekumeniczna Sekcja Kobiet. Udało się pozyskać do aktywnej współpracy sporo kobiet z prawie wszystkich Oddziałów. Są one zapraszane na konferencje, aby mogły zapoznać się wzajemnie, dzielić się swoimi doświadczeniami i nabierać chęci i odwagi do krzewienia na swoim terenie idei ekumenicznych.

Komisja stara się, żeby programy ogólnopolskich spotkań ekumenicznych zawierały interesujące tematy, inspirujące uczestniczki do działania na rzecz budowania Królestwa Bożego. Mogą to czynić poprzez modlitwę, pracę charytatywną, miłość bliźniego, czynienie pokoju i sprawiedliwości wszędzie tam, gdzie sięgają ich obowiązki i możliwości. Treść spotkań ubogacają często goście zagraniczni zapraszani przez organizatorki. Od dawna utrzymywane są przyjazne kontakty z Niemieckim Komitetem ŚDMK i przedstawicielkami Ekumenicznego Forum Chrześcijanek Europy. Nasze delegatki co roku uczestniczą w tzw. "warsztatach" przygotowujących nabożeństwo ŚDM, a do Polski przyjeżdżają na doroczne konferencje, choć nie na każdą, panie z Niemiec. Na konferencji w Poznaniu w 1988 r. gościliśmy panią pastor Helgę Hiller, będącą wówczas przewodniczącą Europejskiego Komitetu ŚDMK i panią dr Ute Minor, przewodniczącą Krajowego Komitetu ŚDMK. W Sorkwitach w 1992 r. była pani pastor Gizela Opitz z Poczdamu, w Klarysewie k. Warszawy w 1993 r. - pani Johana Martin - obie związane z ruchem ŚDMK.

Komisja Kobiet PRE gościła też panie z zagranicy działające w Ekumenicznym Forum Chrześcijanek Europy. W listopadzie 1993 r. wizytę złożyła pani Elizabeth Raiser, która zwiedzała różne kościelne ośrodki i instytucje oceniając je z punktu widzenia realizacji postulatów "Dekady solidarności Kościołów z kobietami" (1989-1998). W listopadzie 1997 r. referentkami na zorganizowanej wspólnie przez Komisję "Teologia i Duchowość" Europejskiego Forum Chrześcijanek Europy i Komisję Kobiet Polskiej Rady Ekumenicznej konferencji w Zelowie, której temat brzmiał "Nowe poszukiwania duchowe", były trzy ekumenistki z zagranicy: pastor Agnes von Kirchbach z Paryża, Pirko Sülli z Finlandii i Maria - Josč Arana z Hiszpanii. Komisja Kobiet gościła jeszcze wiele innych pań z sąsiednich i dalszych krajów (Szwajcarii, Holandii, Czech, Litwy, Białorusi), które przekazywały swoje doświadczenia, wygłaszały referaty, kazania i wspólnie się modliły. Sądzę, że one też korzystały z naszych doświadczeń, bo takie spotkania niewątpliwie służą wzajemnemu zbudowaniu.

Od 2002 r. Komisja Kobiet PRE pracuje bardziej intensywnie w związku z przygotowywaniem przez polskie chrześcijanki liturgii nabożeństwa Światowego Dnia Modlitwy na 2005 rok. Obecnie Komisja i Komitet ŚDMK pracują wspólnie w specjalnych zespołach powołanych do określonych zadań. Są w nich również kobiety z Kościołów nie należących do Polskiej Rady Ekumenicznej, tj. z Kościoła Rzymskokatolickiego i Greckokatolickiego. Prace przebiegają bez zakłóceń, bo Komisja i Komitet powiązane są personalnie - funkcję przewodniczącej obu gremiów pełni odpowiedzialna, kompetentna pani Ewa Walter.

Oceniając pracę Komisji, z perspektywy mojego trzydziestoletniego uczestnictwa w jej działalności, nasuwa się pewna refleksja. W pierwszych latach istnienia Komisji wszelkie ekumeniczne spotkania zarówno w stolicy, jak i w Oddziałach ukierunkowane były na poznawanie doktryny Kościołów, pogłębianie duchowości i budowanie jedności przez biblijne rozważania, wspólną modlitwę, śpiew i rozmowy. Ostatnio większą, niż przedtem, uwagę przywiązuje się do zagadnień społecznych, kontaktów zagranicznych, różnych aktualnych problemów. Mam nadzieję, że mimo konieczności uwzględniania istniejących realiów Komisja Kobiet PRE będzie zawsze "ekumeniczna", dążąca do jedności chrześcijan.

Pelagia Jaworska ("Mariawita" 10-12/2003)

Przy opracowaniu artykułu autorka korzystała z dokumentów Komisji Kobiet PRE, Statutu PRE, organu Rady Ekumenicznej w Polsce "Kościół Powszechny" nr 1-2, 1947 r. i materiałów własnych.

Przypisy:
1/ Materiały Informacyjno-Studyjne z działalności Polskiej Rady Ekumenicznej..., Warszawa, wrzesień 1972 r., str. 1
2/ Mariawita nr 8 z 1968 r., str. 14